İnsan bilişsel gelişiminin bir köşe taşı olan dil edinim yolculuğu, çeşitli faktörlerin karmaşık etkileşimleri dolayısıyla ortaya çıkar. Bu faktörler arasında, özellikle bebeklik ve erken çocukluk dönemlerinde dil gelişiminde merkezi bir rol oynayan ortak dikkat önemli bir bileşendir. Ortak dikkat, iki bireyin aynı nesne veya olaya odaklanmasını ifade eder. Bu, erken iletişimin temel bir yönüdür ve dil gelişiminde kilit bir rol oynar.
Ortak dikkatin odağında, genellikle bir bakımveren veya başka bir kişi ile birlikte üçüncü bir varlığa dikkat koordinasyonu yeteneği yatar. Bebek, bakımveren ve odak nesnesini içeren bu üçlü etkileşim, dil edinimi için zemin hazırlar. Bebeklerin kelime ile kelimelerin anlamları olan nesne ve olayları bağdaştırmalarını sağlayan, kelime dağarcığını oluşturmada temel bir adımdır. Örneğin, bir bakıcı bir nesneyi işaret edip nesnenin adını söylediğinde, bebek ortak dikkat aracılığıyla kelimeyi nesne ile ilişkilendirir. Bu süre dilin temel bir bileşenini oluşturur.
Ayrıca, ortak dikkat, çocuklara iletişimin inceliklerini öğreten bir sosyalleşme aracı olarak hizmet eder. Bu erken etkileşimler aracılığıyla, bebekler bakış yönü, yüz ifadeleri ve jestler gibi sosyal ipuçlarını okumayı ve yorumlamayı öğrenirler. Bu beceriler, bağlamı, niyeti ve dil kullanımını anlamayı kolaylaştırdığı için dil edinimi için vazgeçilmezdir. Çocuklar ortak dikkat durumlarına katılarak sadece kelimeleri değil, aynı zamanda dilin mesajları iletmek, duyguları ifade etmek ve bilgi paylaşmak için sosyal olarak nasıl kullanıldığını da öğrenirler.
Ortak dikkat, çocuğun bilişsel gelişimi üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir ve bu da dil becerileriyle yakından bağlantılıdır. Ortak dikkat aktivitelerine katılmak, hafıza, dikkat ve bilişsel işleme gibi dil gelişimi için hayati öneme sahip olanları geliştirir. Ortak dikkat etkileşimlerine sıkça katılan çocuklar genellikle daha geniş bir kelime dağarcığına ve daha iyi dil anlama becerilerine sahiptir. Bunun nedeni, bir nesne veya aktiviteye odaklanırken aynı zamanda sözlü bilgiyi işleme pratiğinin, dil öğrenimiyle doğrudan ilişkili bilişsel yetenekleri artırmasıdır.
Bunun yanı sıra, ortak dikkat, başkalarının kendilerinden farklı düşüncelere, inançlara ve arzulara sahip olduğunu anlama yeteneği olan zihin teorisinin gelişiminde de rol oynar. Bu anlayış, özellikle bakış açısına bağlı olan dilin inceliklerini, örneğin zamirleri kavramak ve etkili iletişim becerileri geliştirmek için dil ediniminde kritiktir. Bir çocuk ortak dikkate katıldığında, sadece dil öğrenmekle kalmaz, aynı zamanda başkalarının zihinlerine dair içgörüler kazanır ki bu da dilin sosyal olarak uygun bir şekilde anlaşılması ve kullanılması için temeldir.
Sonuç olarak, ortak dikkat, dil ediniminde hayati bir bileşendir. Bebeklerin kelimeleri anlamlarıyla bağdaştırmayı, sosyal iletişim becerileri kazanmayı, bilişsel gelişimi artırmayı ve başkalarının perspektiflerini anlamayı öğrendikleri bu paylaşılan odak ve etkileşim yoluyladır. Ortak dikkatin etkileri sadece kelime dağarcığı oluşturmanın ötesine geçer; bir çocuğun genel dil ve iletişim yetkinliğini şekillendirmede önemli bir rol oynar. Ortak dikkatin öneminin farkında olmak, hem bilişsel hem de dil gelişimini teşvik eden anlamlı, etkileşimli deneyimlerle bebekleri ve küçük çocukları meşgul etmenin gerekliliğini vurgular.
Kaynaklar
✦Oates J, & Grayson A. (2004). Cognitive and Language Development in Children. Oxford, UK: Blackwell Publishing. ISBN 1-4051-1045-7